ÇORUM İli Gelenek ve Görenekleri

Konu: ÇORUM İli Gelenek ve Görenekleri Çarş. Haz. 25, 2008 12:48 pm

saat kulesi

Koyunbaba Köprüsü

Alacahöyük

ÖRF-ADET-GELENEK-GÖRENEKLERİ

DÜĞÜNLER:

Evlenme adetleri Çorum' da, ilçe ve köylerde genel olarak birbirine
yakın özellikler taşımaktadır. Evlilikler genellikle "görücü usulü"
yapılmaktadır.

Evlenme İsteğini Belirtme

Evlenme çağına gelen gençlerin eş seçiminde ailelere önemli görevler
düşmektedir. Evlenmek isteyen damat adayı bu durumu annesine söyler.
İstenecek kız aile tarafından bulunup, beğenildikten sonra damat adayı
kız evine götürülür ve kız gösterilir. Eğer damat adayı kızı beğenirse
kız evine haber gönderilip fikirleri sorulur, kızı istemeye gelecekleri
haber verilir. Kız evi de kızlarının ve yakınlarının fikirlerini
aldıktan sonra söz kesme (kahve içme) tarihi belirlenir.

Dünürlük ve Şerbet İçme

Çorum'da söz kesmenin diğer bir adı "kahve içme" veya "şerbet içme"dir.
Her iki tarafta birinci derece yakın akrabalarına haber verir.
Dünürcüler bir kez daha "Allah'ın emri peygamberin kavli üzerine"
kızlarını oğullarına istemeye geldiklerini söylerler. "Evet" cevabı
alındıktan sonra kahveler içilir, dua edilir. Oğlan ve kıza söz
yüzükleri takılır. Nişan tarihi kararlaştırılır.

Nişan

Nişan çoğunlukla cumartesi veya pazar günü kız evinde yapılır. Akraba
veya komşulara ağızdan veya davetiye ile haber verilir. Eskiden bu işi
yaşlı kadınlar yapar ve bunlara "okuyucu" denirdi. Nişandan bir gün
önce erkek evi, kız evine baklava, et, kuruyemiş, şerbet ve kızın
nişanda giyeceği kıyafeti gönderir. Nişan günü kız evinde gelenlere
yemek verilir. Gelenler kıza takı takarlar. Kaynana tarafından gelinin
yüzüğü takılır. Nişanlılık süresinde bayram veya Hıdrellez günleri
olursa hediyeler gönderilir.

Düğün

Nişan ile düğün arasındaki zaman erkek ve kız tarafının durumlarına
göre değişir. Kız ve düğün için gerekli olan eşyaları almaya çarşıya
çıkılır, buna "pırtı görme" denir. Düğün başlamadan komşuların da
yardımıyla iki taraf yemeklerini pişirirler. Düğünde damat en yakın iki
arkadaşını "sağdıç" seçer. Sağdıç damatla ilgilenir. Düğünler cuma
akşamı başlayıp pazar akşamı biter . Ayrıca yine oğlan ve kız evleri
kendilerine birer "kahya" seçerler. Kahya düğün boyunca gelen
misafirler, davul ve zurnacının ihtiyaçlar, yemeklerin dağıtımıyla
ilgilenir. Bunun dışında erkek evinde bir de "bayraktar" seçilir.
Bayraktar, kınacı giderken ve gelin alınmaya giderken önde bayrağı
tutar. Cuma akşamı erkek evinde bir tavuk kesilip, bayrak takılmasıyla
düğün başlar.

Kına Gecesi

Cumartesi günü kız evinde herhangi bir saatte "kına yürütme" yapılır.
Erkek tarafı iki veya üç kadını bir erkekle beraber kız evine "kınacı"
olarak yollar. Bunlar yanlarında kına, kuru yemiş, et, börek, tatlı ve
kızın gelinliğini götürürler. Yine duruma göre kızın kınada giyeceği
kıyafeti de erkek tarafı alıp götürebilir. Ayrıca davul ve zurna da
kınacılarla gider. Gelen kınacılara yemek verilir. Kınacılar kızı
giydirip süslerler, kızı ortaya getirip oturturlar, yüzüne allı bir
yazma örterler, kına türküleri ve ilahi okurlar. Kızı ve orada
bulunanları ağlatırlar. Bittikten sonra kızın avucuna para veya altın
konup kınası yakılır. Orada bulunanlara da bu kınadan dağıtılır.
Arkasından kuru yemiş ve limonata ikram edilir. Kız annesinin elini
öper ve sarılıp ağlaşırlar.

Kına bittikten sonra davul ve
zurnayla halay çekilir. Gelen kınacılar o gece kız evinde kalırlar ve
bunlara "gelinin yengeleri" denir. Kızın en yakın arkadaşları da o gece
kızın yanında kalırlar. O gece erkek tarafında da damada kına yakılır.
Kınadan önce kız tarafı, oğlan evine "damat bohçası" denilen içinde
damadın düğünde giyeceği kıyafet, pijama, cüzdan, çorap, saat gibi
şeylerin bulunduğu bohça gönderir.

Gelin Getirme

Pazar günü kız evinde vedalaşmalar olur. Kız gelinliğini giyip bekler.
Erkek evinin büyük bir kısmı, kayınvalide hariç, gelini almaya gider.
Bu sırada kız evinin kapıları kilitlenir. Düğünün kahyası gelip kapıyı
tutanlara bir miktar para verir kapıyı açtırır. Gelinciler içeri girip,
geline bakarlar. Gelinin ağabeyi veya erkek kardeşi kırmızı kuşağı
dualar okuyarak, gelinin beline üç kez dolayıp takar. Gelin bir kolunda
babası, diğer kolunda damat ile evden çıkar. Bu esnada kızın çeyizi de
taşınmaktadır. Dualar okunup, gelin arabaya bindirilir. Gelin alayı
dolaşarak erkek evine gelir. Oğlan evine gelindiğinde, kayınvalide
gelinin önünde çömlek kırar; gelinin bütün kötü huyları böyle kırılsın
diye, başından kuru yemiş, şeker, bozuk para atar;bereketli olsun,
evine yağ gibi sıvansın diye kapının girişine yağ sürdürülür.

HIDRELLEZ

Çorum bölgesinde, Hıdrellezin Hızır Aleyhisselam ile İlyas Peygamberin
buluştukları gün olduğu inancı vardır. İl' de hıdrellezin gelişi
sevinçle karşılanmaktadır. Çünkü kışın bittiğine, yazın geldiğine,
bolluk ve bereket dolu günlere ulaşıldığına inanılır. Bu nedenle yazın
başlangıcı sayılan 6 Mayıs hıdrellez gününde bir bayram sevinci
yaşanır. Hıdırlık, Erzurum Dede, Sıklık Boğazı, Bağlar en çok gidilen
yerlerdir.
Buralara gitmek için bir-iki gün önceden hazırlık
yapanlar vardır. Hazırlık olarak yeni giysiler hazırlanır; çörek,
börek, yaprak dolması, bulgur kaynatması yapılır. Birlikte yenilir,
içilir. Genellikle genç kızlar arasında dalya, atlankaya ve okkel
oyunları oynanır. Erkekler bu eğlencelere katılmazlar. Hıdrellez gecesi
veya günü arzulanan dileklerin gerçekleşmesi için dualar edilir.

DOĞUM

Çorum'da doğum olayına büyük önem verilir. Çocuğu olmayan kadınlar,
yatırlara, tekkelere giderek adaklar adar, dilekte bulunurlar. Hamile
kadının karnının sivriliği olan yaygınlığı, kız doğuracağına yorulur.
Hamile kadın göğüslerine süt geldiğinde bir bardak suya sütünden
damlatılır. Sütü sağılmazsa bebeğin oğlan, dağılırsa kız olacağına
inanılır. Doğan çocuğun göbeği kurutulduktan sonra saklanır. Çocuklar
ilk altı ay tam, sonra yarım kundaklanır. Yörede bebeğin altına konan
toprağa "Öllük" adı verilir.
Çocuk kırklamadan dışarıya çıkarılmaz.
Konuşamayan çocuklar, Kapalı Dede'ye götürülür. Buradaki kazanın
kapağından çocuğa su içirilir. Dilaltı varsa Karaözler Ocağı'nda
kestirilir. Çok ağlayan ve uyumayan çocuklar Dut Dede'ye götürülür.
Oradaki taşa bağlanarak bir süre yalnız bırakılır. Taştaki oyuğa üç mum
dikilir. Sürekli öksüren çocuk üç kez öksürük deliğinden geçirilir.
Öksürük deliği büyük bir taşın oyulmasıyla meydana gelmiştir. Çocuk bu
delikten geçirilmeden önce taşın çevresine arpa serilir.
Karnı
çok şişen çocuklar Kerebigazi'ye götürülür. Karnı türbenin kapısına ya
da taşına sürtülür. Çeşmenin suyundan içirilir. Delilik belirtisi
gösteren çocuklar, Aptalata köyündeki yatıra götürülür. Başına yatırın
sarığı giydirilir. Ve direğe bağlanarak 2-3 saat bırakılır. Çocuğun ilk
dişi çıktığında "diş hediği" yapılır. Gelenlere kaynatılmış buğday,
kuru yemiş ve yaş meyve sunulur. Kaynatılmış buğdayın 32 tanesi bir ipe
dizilerek çocuğun boynuna takılır. Gelen misafirler çocuğa hediye
getirir. Çorum'da çocukla ilgili geleneklerden biri de "beşik kertmesi"
denilen beşikte nişanlanma olayıdır.

YÖRESEL YEMEKLER:

Çatalaşı:

Yeşil mercimek, yarma (kırık) ve soğan ile yapılır. Soğan tereyağında
kavrulur. Üzerine nane eklenir. Su koyup kaynatılır. Mercimek ilave
edilir. 20 dk. kaynatıldıktan sonra 3 bardak sıcak su ilave edilip,
yarma eklenir. 20 dk. kadar kaynatılıp tuzu eklenir. Daha sonra bir
müddet kısık ateşte bırakılıp servis yapılır.

Düğün Çorbası:

Süzme yoğurt (torba yoğurt) yumurta ve unla iyice ezilip karıştırılır.
Üzerine süt, tavuk suyu, yeterli miktarda ılık su ilave edilip
kaynayıncaya kadar sürekli karıştırılır. Ayrı bir yerde iki yumurta,
alabildiğince un yoğrulup açılır. Badem şeklinde kesilip tereyağında
kızartılır. Pişmiş çorbanın üzerine dökülür. Ayrıca tereyağı ve kırmızı
biber kızartılıp sos olarak üzerine dökülür ve sıcak servis yapılır.

Madımak:

Adının türkülere konu olduğu madımak; Orta Anadolu'nun bilinen en eski
yemeklerindendir.Madımak, soğan, bulgur, tercihe göre pastırma veya
çemen ile yapılır. İnce ince kıyılan madımaklar yıkanır. Soğanlar
tereyağında kavrulur, pastırma ilave edilir. Sıcak su konulup
kaynatılır ve en son madımak ve bulgur konularak pişirilir.

Keşkek:

Yarma, et, soğan ile yapılır. Yarmalar akşamdan ıslatılır. Tencerede
soğan, et, kırmızı biber, tuz, tereyağı ile kavrulur. Bir su bardağı
sıcak su ilave edilir. On beş dakika kaynatılır. Yarma on su bardağı
sıcak su ile birlikte tencereye ilave edilir. Kaynayınca kapağı
kapatılır kenarları hamur ile çerçevelenir. Bir parmak sığacak şekilde
delik bırakılır. Kısık ateşte iki saat pişirilir.

Konu: Geri: ÇORUM İli Gelenek ve Görenekleri Çarş. Haz. 25, 2008 12:49 pm

İskilip Dolması:
Pirinç, et, soğan ile
yapılır. Islatılmış pirinçler tereyağında kavrulur. Üzerine sıcak su
eklenir, dinlenmeye bırakılır. Ayrı bir kapta et yağ ile kızdırılır.
Soğan ve sıcak su ilave edilir. Et kaynayınca üzerine sacıyak, bunun
üzerine de tepsi yerleştirilir. Haşlanan pirinçler bir bez torbaya
konularak bu tepsinin üzerine konur. Tencerenin kapağı kapatılarak
kapak kenarları hamurla sıvanır, herhangi bir yerine bir parmak sığacak
şekilde delik bırakılır. ( Buhar çıkması için) Kısık ateşte dört saat
pişirilir.

Ortalık :
Kuzunun
pirzolalık yerinden yapılır. Çatala gelecek şekilde kesilir,
tereyağında kızartılır. Bir tencereye konup yanan közün içerisine
yerleştirilip üzerine bir tepsi konur ve saç kapatılır. Susuz olarak
pişirilir.

Çorum Mantısı:
İçleri
kıyma konulup kapatılan mantılar tek sıra halinde bir tepsiye dizilir,
kısık ateşte kızartılır, yoğrulmuş olan mantının hamurundan küçük bir
hamur açılıp kızaran mantıların üzerine kapatılır. Salçalı, tereyağlı,
et suyu ile hazırlanan sos bu hamurun üzerine dökülür. Biraz
kaynadıktan sonra üzerindeki yufka ters çevrilir. Daha sonra ocaktan
indirilip bıçakla kesilir ve servis yapılır.

Tel Tel:

Un ağır ateşte kavrulur. Su, şeker ve limon tuzu kaynatılarak ağda
yapılır. Tepsi tereyağla yağlanıp ağda bu tepsiye yayılır. Serin bir
ortamda dondurulur. Tepsi ocağın üzerinde 2 dakika kadar ısıtılır. Ağda
rulo yapılarak tepsiden kaldırılır. İki kişi ağdayı ellerine alıp
sıkarak yumuşatırlar. Yumuşayan ağda elle sıkılarak 65 kez çevrilir.
Tepsiye kavrulmuş un yayılır. Ağda bu tepsinin içine konularak unla
birlikte çevrilir. Saç teli kıvamına gelince tel tel olmuş demektir.
Kesilerek servis yapılır.

Gül Burma:

Hazırlanan baklava hamurunun üzerine ıslak bez örtülüp yarım saat
dinlendirilir. Yumurta şeklinde parçalar alınıp üzerine nişasta
serpilerek yufka şeklinde açılır. Açılan yufkalar bir bez üzerinde
hafif kurumaya bırakılır. Daha sonra paralel kesilip içine ceviz
konularak gül şeklini alacak şekilde burularak yağlanmış tepsiye
dizilir. Bu şekilde kuruması için bir gün bekletilir. Üzerine
kızartılmış yağ dökülüp fırında kızartılır. Hazırlanan şerbet sıcak
olarak dökülür.

Çorum Baklavası (Lüle Baklava-Sıkma Baklava-Sıyırma):

Baklava hamuru açılıp özellikle bu tatlı için kullanılan "oka" konur ve
iki tarafından katlanır. İki tarafından hamur sıkıştırılır ve iç kısım
oluk şeklinde boş kalır. Tepsiye dizilen baklavaları bir akşam bekletip
kurutulur. Daha sonra yağı ve şerbeti dökülüp, üzerine ceviz serpilir.

Hasıda:

Pekmez, buğday nişastası, sıvıyağ, tereyağından yapılır. Su, pekmez,
nişasta karıştırılır. Sıvıyağ tavada kızdırılır. Karıştırılan pekmezli
nişasta tavaya yavaş dökülür, karıştırılarak pişirilir. Top top olmaya
başlayınca üzerine kızdırılmış tereyağı dökülüp tahta karıkla
ufaltılarak karıştırılır. Soğuk olarak servis yapılır.

Karaçuval Helvası:

Un, tereyağı, pekmez şekerden yapılır. Un tavada rengi koyulaşıncaya
kadar karıştırılarak kavrulur, koyulaşınca tereyağı ilave edilip iyice
yedirilir. Kara pekmez, toz şeker, ceviz içi ve soğuk su birbirine
karıştırılıp unun üzerine dökülür. İyice karıştırılıp yumurta
büyüklüğünde parçalar yapılır ve üzerine isteğe göre hindistan cevizi
dökülür.

HALK OYUNLARI VE FOLKLOR:

Kullanılan Sazlar:
Çorum halk oyunlarının temel iki enstrümanı davul ve zurnadır.

Oyunlar genellikle halay ve türkülüdür. Oyunların bir kısmı sözlü, bir
kısmı sözsüz, tabiat özlü (çekirge) ve aşk konulu (dillala, iğdeli
gelin) oyunlar içerir. Oyunlar genellikle disiplinli, bağlı ve dizi
halinde oynanır. Serbest oynanan oyunlar da vardır. (dillala)

Çorum Halayı:
6 erkek oyuncu tarafından davul, zurna eşliğinde oynanır. Oyun 3 bölümdür:

1. Ağırlama
Türküsü:
Name de name yazdırdım
Sokuya aman aman
Her gelen geçen okuya aman aman
Eğilin de sunalar eğilin aman aman
Doğrulun da efeler doğrulun aman
Baştaki oyuncunun yerine gelmesi ile müzik değişir,
2.ikileme
Türküsü:
Karşıda kürt evleri hele yandım
Yayılır develeri Elmasım hey
Oturmuş inek sağar hele yandım
Terliyor sinesi Elmasım hey
Diley diley o da mı yalan
Ben seni sevdim bu da mı yalan
Karşıda kavun yerler hele yandım
Otursak bizde yesek ne derler Elmasım
Şu şunu sevmiş derler Elmasım hey
Nakarat
3.yellendirme
Türküsü :
Sandık üstünde sandık
Tez sevdik tez usandık
Yanıldık meyil verdik
Seni bir adam sandık

İğdeli Gelin

Kız ve erkeklerin beraber oynadığı bir halk oyunudur. Bir erkek bir kız
olacak şekilde el ele tutuşan gençler bir halka oluşturur.
Türküsü:
Kız pınar başında yatmış uyumuş yar
Ela gözlerini uyku bürümüş
Evvel küçücüktü şimdi büyümüş yar
Derdimin dermanı iğdeli gelin
İğdesin aldırmış sevdalı gelin
Türkü bitince davul zurna başlar.Davul zurna susar, halka daraltılarak başka bir kıta söylenir :
Kız pınar başında testi doldurur yar
Testinin kulpuna şahin kondurur
Kız senin bakışın beni öldürür yar
Derdimin dermanı iğdeli gelin
İğdesin aldırmış sevdalı gelin

Dillala

Dillala oyunu 6 kız 6 erkekle oynanmakta ancak, aktif olarak oynayanlar
6 erkek ve bir kızdır. Diğer kızlar figüran olarak arka planda ve
hareketsiz durmaktadırlar.

Çekirge

Yakın geçmişe kadar halkın geçim kaynağını genellikle tarım teşkil
ederdi. Ancak, çiftçinin en büyük korkusu ürün olgunlaşınca ortaya
çıkan çekirge sürüsüdür. Halk tüfek atıp, teneke çalarak, gürültü
çıkarıp bu afeti uzaklaştırmaya çalışır. Çorum halkı bu canlıdan o
kadar bezmiştir ki bu oyunu oluşturup türküsünü yazmıştır.
Oyun,
davul zurna eşliğinde 6 kız, 6 erkekle oynanır. Bir kız bir erkek olmak
üzere, eller omuzlar üzerinde bir halka meydana getirilir. Oyunun
figürleri çekirgenin hareketlerine uygun şekilde düzenlenmiştir.
Türküsü:
Çekirgeyi hayladılar yazıya.
Ot kalmadı koyun ile kuzuya
Eğri butlu sivri butlu çekirge
Malımın ortağı mısın çekirge?
Canımın ortağı mısın çekirge?
Davul-zurna çalıp tekrar susunca oyuncular tarafından diğer bir kıta söylenmeye başlar:
Çekirgenin ayağında lalini (nalını)
Bende sandım kaymakamın gelini
Eğri butlu sivri butlu çekirge
Malımın ortağı mısın çekirge?
Canımın ortağı mısın çekirge?

Çorum'da Oynanan Diğer Halk Oyunları
Benli, Miço, Bediriş, Sarıkız

SEMAH

Semahlar dinsel niteliği ağır basan oyunlardır. Törensel yapıya,
kurallara uygun olarak gerçekleştirilen bir oyundur. Esas olarak, deyiş
eşliğinde (bağlama) sazla oynanır. Semahlarda felsefi bir düşünce
çağrışımı vardır, sanatlı deyişlerle söylenir.

NELERİ İLE ÜNLÜ:
Yazılıkaya, Hattusaş, Alacahöyük Ören Yeri, Çorum Leblebisi ve Saat Kulesi

İL İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Rivayete göre Çoğurum kelimesinden türetilmiştir. Bu da bölgede zamanında Rumların çoğunluğu oluşturmasından kaynaklanmaktadır.

Konu: Geri: ÇORUM İli Gelenek ve Görenekleri Çarş. Haz. 25, 2008 1:53 pm

hani nerde leblebi

tsklerr

Konu: Geri: ÇORUM İli Gelenek ve Görenekleri Çarş. Haz. 25, 2008 2:35 pm

senin istedigin leblebi olsun buyur afiyet olsun

Konu: Geri: ÇORUM İli Gelenek ve Görenekleri Çarş. Haz. 25, 2008 4:15 pm

heheheheh tsklerrr sewmem ki ,

ama sitemize kadar getirmissin yemes olurmuyum

Konu: Geri: ÇORUM İli Gelenek ve Görenekleri Cuma Haz. 27, 2008 4:52 pm

yaa bende isterim leblebi ama gerçeğini

paylaşım ve bilgiler için teşekkürler...
emek sizden saygı bizden...

Misafir

çorum güzel bir iç anadolu bölgemizin ilidir
ama kene den dolayı çorumdan korkuluyor
paylaşım için tşk ler pirat

Konu: Geri: ÇORUM İli Gelenek ve Görenekleri Perş. Tem. 31, 2008 11:07 pm

Paylaşım için teşekürler...